ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ χρωστάμε τη διάσωση του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους των σωζομένων αρχαιοελληνικών κειμένων. Αλλά χρωστἀμε και κάτι άλλο: την υπό χριστιανικές προϋποθέσεις ανάγνωση, ερμηνεία και ενσωμάτωση ορισμένων μεγάλων αρχαίων συγγραφέων, με τρόπο που άνοιξε σπουδαίους δρόμους στην ίδια τη χριστιανική σκέψη.
Δύο αρχαίοι συγγραφείς πολύ αγαπητοί στον εκκλησιαστικό κόσμο ήταν ο Πλάτωνας και ο Πλούταρχος. Αγιογραφίες τους υπάρχουν σε ναούς κάποιων μοναστηριών.
Το παρακάτω επίγραμμα, απόσπασμα ποιήματος του φιλοσόφου Ιωάννου Μαυρόποδος (11ος αιώνας), γραμμένο σε κομψό ιαμβικό δωδεκασύλλαβο, είναι δείγμα μιας τέτοιας αγάπης. Σημαντικές στιγμές της ιστορίας του πολιτισμού….
«Εἴπερ τινὰς βούλοιο τῶν ἀλλοτρίων
τῆς σῆς ἀπειλῆς ἐξελέσθαι, Χριστέ μου,
Πλάτωνα καὶ Πλούταρχον ἐξέλοιό μοι·
ἄμφω γὰρ εἰσὶ καὶ λόγον καὶ τὸν τρόπον
τοῖς σοῖς νόμοις ἔγγιστα προσπεφυκότες.
εἰ δ’ ἠγνόησαν ὡς Θεὸς σὺ τῶν ὅλων,
ἐνταῦθα τῆς σῆς χρηστότητος δεῖ μόνον,
δι’ ἣν ἅπαντας δωρεὰν σῲζειν θέλεις.
[…]»
Ιωάννης Μαυρόπους, 11ος αι.
____________
(μετάφρ.)
«Αν κάποιους ήθελες από τους ξένους στην πίστη
από την τιμωρία σου να εξαιρέσεις Χριστέ μου,
τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο εξαίρεσέ μου·
γιατί κι οι δυο τους στη βιοτή και τον λόγο
πολύ κοντά βρέθηκαν στον δικό σου τον νόμο·
κι αν ακόμα δεν γνώριζαν ότι είσαι Θεός των όλων,
θα αρκούσε από μόνη της η αγαθότητά σου
που γι’ αυτήν όλους δωρεάν θες να σώσεις».
_______
(εικόνα: Ο Πλούταρχος και ο Θουκυδίδης. Λεπτομέρεια τοιχογραφίας απο τη Μονή Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών (Ιωαννίνων).